Rak przełyku – objawy, diagnostyka i rokowania

Przyczyny raka przełyku

Rozwój raka przełyku to proces złożony, na który wpływa wiele czynników – zarówno środowiskowych, jak i związanych z trybem życia. Do najczęstszych przyczyn raka przełyku zalicza się przede wszystkim palenie tytoniu i spożywanie alkoholu, szczególnie wysokoprocentowego. Substancje te uszkadzają błonę śluzową przełyku, prowadząc do przewlekłego zapalenia, które może sprzyjać przemianom nowotworowym.

W grupie osób ze zwiększonym ryzykiem zachorowania znajdują się również pacjenci z chorobą refluksową przełyku – przewlekły refluks żołądkowo przełykowy może powodować tzw. przełyku Barretta, który uznawany jest za stan przedrakowy. Wśród innych istotnych czynników ryzyka wymienia się: niedożywienie, niedobory witamin, szczególnie witamin z grupy B, oparzenie przełyku substancjami żrącymi, a także zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), które powiązano z niektórymi przypadkami raka płaskonabłonkowego przełyku.

Na typ rozwijającego się nowotworu wpływa także lokalizacja zmian. Rak płaskonabłonkowy najczęściej dotyczy środkowej części przełyku, natomiast rak gruczołowy (czyli gruczolakorak przełyku) zwykle rozwija się w dolnym odcinku przełyku, szczególnie u osób z długotrwałym refluksem. Nie bez znaczenia są także czynniki genetyczne, choroby współistniejące i ogólny stan zdrowia pacjenta. Świadomość czynników prowadzących do rozwoju raka przełyku może odegrać istotną rolę w profilaktyce i wcześniejszym rozpoznaniu zmian, zanim osiągną one zaawansowane stadium.

Objawy raka przełyku – pierwsze symptomy

Objawy raka przełyku w początkowej fazie choroby często są niejednoznaczne lub zupełnie niezauważalne, co sprawia, że nowotwór bywa wykrywany dopiero w zaawansowanym stadium. Wiele osób ignoruje pierwsze symptomy, myląc je z dolegliwościami o łagodniejszym charakterze, takimi jak niestrawność czy infekcje gardła. Tymczasem to właśnie wczesne objawy raka mogą być pierwszym sygnałem alarmowym, którego nie warto bagatelizować.

Do pierwszych objawów raka przełyku należą:

• utrudnione przechodzenie pokarmu (najpierw pokarmów stałych, potem również pokarmów płynnych),
• uczucie zalegania w klatce piersiowej lub za mostkiem,
• ból lub pieczenie przy połykaniu (czyli tzw. bolesne połykanie),
• przewlekła chrypka lub kaszel,
• utrata masy ciała bez wyraźnej przyczyny,
• trudności z przełykaniem śliny,
• spadek apetytu,
• w niektórych przypadkach – krwawienia z przewodu pokarmowego.

Objawy te pojawiają się w miarę zwężania światła przełyku przez komórki nowotworowe, co zaburza ciągłość przewodu pokarmowego. W ostatnim stadium raka przełyku może dojść nawet do całkowitego braku możliwości połykania, co wiąże się z koniecznością żywienia dojelitowego. Warto pamiętać, że nowotwór przełyku może długo rozwijać się w ciszy – dlatego każda trudność w przyjmowaniu pokarmów powinna być sygnałem do konsultacji z lekarzem. W przypadku raka przełyku szybkie rozpoznanie daje szansę na skuteczne leczenie.

Diagnostyka raka przełyku – najważniejsze badania

Rozpoznanie raka przełyku wymaga dokładnej i wieloetapowej diagnostyki, która pozwala ocenić zarówno obecność zmian nowotworowych, jak i stopnia zaawansowania choroby. W przypadku podejrzenia nowotworu lekarz kieruje pacjenta na zestaw specjalistycznych badań, które umożliwiają potwierdzenie lub wykluczenie choroby oraz zaplanowanie odpowiedniego leczenia.

Podstawowym i najważniejszym narzędziem w diagnostyce raka przełyku jest badanie endoskopowe z pobraniem wycinków do badania histopatologicznego. Pozwala ono ocenić wygląd błony śluzowej przełyku, zlokalizować zmianę oraz określić jej charakter.

Dalsza diagnostyka w kierunku raka przełyku obejmuje:

• badanie radiologiczne przełyku z doustnym podaniem kontrastu – umożliwia ocenę kształtu i drożności światła przełyku,
• tomografię komputerową klatki piersiowej i jamy brzusznej – pozwala na ocenę miejscowego zaawansowania guza i obecności przerzutów raka,
• ultrasonografię endoskopową (EUS) – służy do precyzyjnej oceny naciekania nowotworu w głąb ściany przełyku oraz ewentualnego zajęcia regionalnych węzłów chłonnych,
• RTG klatki piersiowej – pomocne w wykluczaniu zmian przerzutowych w płucach,
• w wybranych przypadkach: badania PET-CT oraz USG jamy brzusznej w celu lokalizacji przerzutów odległych.

Ważnym etapem jest także ocena zaawansowania raka przełyku, czyli tzw. staging, który określa wielkość guza, jego naciekanie na okoliczne tkanki, obecność zmian w węzłach chłonnych (w tym pozaregionalnych lub nadobojczykowych) oraz przerzutów. Tylko kompleksowe podejście diagnostyczne pozwala zaplanować skuteczne i indywidualnie dobrane metody leczenia.

Leczenie raka przełyku – metody terapeutyczne

Wybór metody leczenia raka przełyku zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania choroby, rodzaju nowotworu (np. rak płaskonabłonkowy czy rak gruczołowy) oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Terapia może mieć charakter radykalny – ukierunkowany na wyleczenie – lub paliatywny, gdy choroba jest zbyt zaawansowana, by ją całkowicie usunąć. W każdym przypadku leczenie powinno być prowadzone w oparciu o indywidualny plan opracowany przez zespół specjalistów.

W praktyce leczenia raka przełyku stosuje się:

• leczenie chirurgiczne – czyli zabieg usunięcia guza i części przełyku, często z rekonstrukcją ciągłości przewodu pokarmowego; wskazane głównie w przypadkach, gdy leczenie operacyjne daje szansę na całkowite usunięcie nowotworu,
• leczenie skojarzone raka przełyku – łączące chirurgię z chemioterapią i/lub radioterapią, szczególnie u pacjentów z miejscowo zaawansowanym nowotworem,
• radiochemioterapia – szczególnie przy nowotworach, których lokalizacja lub rozległość uniemożliwia natychmiastową operację (np. w przypadku guzów naciekających ścianę przełyku i okoliczne tkanki),
• leczenie paliatywne – stosowane w stadium zaawansowanym, ukierunkowane na poprawę jakości życia, zmniejszenie dolegliwości bólowych i udrożnienie przewodu pokarmowego (np. poprzez zastosowanie protezy przełyku lub gastrostomii),
• w wybranych przypadkach – leczenie celowane lub immunoterapia (wciąż badane w ramach badań klinicznych).

Warto pamiętać, że w leczeniu raka przełyku kluczowe jest podejście zespołowe – pacjent może wymagać wsparcia onkologa, chirurga, radioterapeuty, gastroenterologa, dietetyka czy psychologa. Zastosowanie odpowiedniej terapii – także w przypadku przypadków raka przełyku z przerzutami – może znacznie wydłużyć życie i poprawić jego jakość, nawet jeśli nie ma możliwości całkowitego wyleczenia.

Rak przełyku przerzuty – kiedy występują?

Przerzuty raka przełyku to poważny etap choroby, który znacznie wpływa na rokowania i możliwości leczenia. W większości przypadków pojawiają się one w zaawansowanym stadium, często już w momencie rozpoznania. Dzieje się tak dlatego, że nowotwór przełyku przez długi czas rozwija się bez specyficznych objawów, a pierwsze dolegliwości bywają na tyle nieswoiste, że łatwo je zbagatelizować.

Najczęstszą drogą szerzenia się nowotworu są regionalne węzły chłonne, a następnie pozaregionalne węzły chłonne, w tym węzły chłonne nadobojczykowe. W miarę zajęcia węzłów chłonnych choroba może dawać przerzuty odległe – najczęściej do płuc, wątroby, kości czy jamy brzusznej. O podejrzeniu przerzutów może świadczyć m.in. nagły spadek masy ciała, przewlekłe osłabienie, bóle kostne lub trudności z oddychaniem.

W celu ich wykrycia stosuje się m.in. tomografię komputerową, badanie radiologiczne, RTG klatki piersiowej oraz USG jamy brzusznej. Obecność przerzutów decyduje o dalszym postępowaniu – często wyklucza możliwość leczenia operacyjnego i niekiedy zmienia cel terapii na leczenie paliatywne, ukierunkowane na komfort pacjenta i kontrolę objawów. Dlatego tak ważne jest, by rozpoznanie raka przełyku było postawione jak najwcześniej.

Proteza przełyku – kiedy jest stosowana?

Proteza przełyku to rozwiązanie stosowane najczęściej u pacjentów, u których doszło do znacznego zwężenia lub całkowitego zamknięcia światła przełyku na skutek rozrostu nowotworu. W takich sytuacjach chory może mieć poważne trudności z jedzeniem i piciem, a w ostatnim stadium raka przełyku często dochodzi do całkowitego braku możliwości połykania, co znacząco obniża jakość życia. Celem zastosowania protezy jest udrożnienie przełyku, czyli przywrócenie choć częściowej drożności i umożliwienie przyjmowania pokarmów doustnie.

Zabieg wszczepienia protezy przełyku jest zwykle wykonywany endoskopowo – w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym – i nie wymaga otwartej operacji. W przypadku raka przełyku z dużym guzem naciekającym ścianę przełyku i okoliczne tkanki, proteza stanowi często jedyną szansę na poprawę komfortu codziennego funkcjonowania. W niektórych przypadkach może też być stosowana tymczasowo – np. przed planowanym leczeniem radykalnym, by zapobiec niedożywieniu. Choć nie leczy samego nowotworu przełyku, znacząco wpływa na poprawę samopoczucia pacjenta, umożliwiając mu normalne przyjmowanie pokarmów płynnych lub miksowanych i ograniczając potrzebę żywienia dojelitowego.