Mammografia jest jednym z najczęściej stosowanych badań przesiewowych w celu wczesnego wykrywania raka piersi. Dzięki swojej skuteczności w identyfikacji nowotworów w początkowych stadiach, stała się złotym standardem w profilaktyce raka piersi. Niemniej jednak, temat ten budzi pewne kontrowersje, zarówno pod względem skuteczności, jak i bezpieczeństwa. Poniżej omówimy, dlaczego mammografia pozostaje niezastąpiona, odpowiemy na mity dotyczące jej szkodliwości oraz zbadamy kontrowersje wokół alternatywnych metod, takich jak rezonans magnetyczny (MRI).
Skuteczność mammografii w wykrywaniu raka piersi
Mammografia to metoda obrazowania wykorzystująca promieniowanie rentgenowskie do wykrywania guzków lub innych nieprawidłowości w tkance piersi. Jej podstawową zaletą jest zdolność do wykrywania raka piersi na wczesnym etapie, często zanim objawy staną się widoczne klinicznie. Badania naukowe wykazują, że regularne badania mammograficzne mogą zmniejszyć śmiertelność z powodu raka piersi nawet o 20-30% u kobiet w wieku 50-69 lat [1].
W badaniu opublikowanym w New England Journal of Medicine, autorki Andersson et al. przeanalizowały dane z badań populacyjnych w Szwecji, które obejmowały kobiety w wieku od 40 do 69 lat. Wyniki badania potwierdziły, że regularne badania mammograficzne znacznie zwiększają szanse na wczesne wykrycie raka piersi i zmniejszenie śmiertelności o około 31% [2]. Mammografia skutecznie identyfikuje nie tylko widoczne zmiany, ale także mikrowapnienia, które mogą wskazywać na wczesne stadium raka piersi.
Mammografia bez tajemnic: jak bezpieczne jest to badanie?
Jednym z mitów, które często powtarzają się w mediach, jest obawa przed promieniowaniem rentgenowskim używanym w mammografii. Rzeczywiście, mammografia wykorzystuje niewielką dawkę promieniowania jonizującego, ale jest to dawka tak mała, że nie stanowi realnego zagrożenia dla zdrowia. Średnia dawka promieniowania podczas jednej mammografii wynosi około 0,4 mSv, co jest porównywalne z naturalnym promieniowaniem, które otrzymujemy z otoczenia w ciągu 7 tygodni [3].
Długoterminowe badania epidemiologiczne nie wykazały związku między mammografią a zwiększonym ryzykiem zachorowania na raka spowodowanego promieniowaniem. Badanie przeprowadzone przez American Cancer Society potwierdza, że korzyści z mammografii znacznie przewyższają jakiekolwiek ryzyko wynikające z niskiego poziomu promieniowania [4].
Kontrowersje wokół mammografii a rezonans magnetyczny (MRI)
W ostatnich latach pojawiły się sugestie, że rezonans magnetyczny (MRI) mógłby zastąpić mammografię jako metoda przesiewowa. MRI jest bardziej czuły niż mammografia, szczególnie w przypadku młodszych kobiet z gęstą tkanką piersi, co sprawia, że staje się bardziej atrakcyjną opcją diagnostyczną w szczególnych przypadkach, np. u kobiet z mutacją BRCA1/BRCA2 [5].
Jednakże MRI ma swoje ograniczenia. Przede wszystkim, ze względu na bardzo wysoką czułość, istnieje większe ryzyko fałszywie pozytywnych wyników, co może prowadzić do zbędnych biopsji i niepotrzebnych interwencji medycznych. Poza tym, MRI jest znacznie droższe i mniej dostępne niż mammografia, co czyni go niepraktycznym jako metoda przesiewowa dla całej populacji [6].
Z ekonomicznego i zdroworozsądkowego punktu widzenia, mammografia pozostaje najlepszą metodą przesiewową dla większości kobiet, szczególnie tych w wieku powyżej 50 lat (screening w Polsce dostępny jest od 45 rż.). MRI jest cennym narzędziem u kobiet z wysokim ryzykiem genetycznym, ale ze względu na wysoką liczbę fałszywych alarmów, nie jest zalecane do szeroko zakrojonych badań przesiewowych.
Kontrowersje w badaniach kanadyjskich i decyzja Szwajcarii
W debacie na temat skuteczności mammografii często przywołuje się Canadian National Breast Screening Study (CNBSS), które kwestionowało korzyści z mammografii. Badanie, które objęło ponad 89 000 kobiet, wykazało, że nie było znaczącej różnicy w śmiertelności z powodu raka piersi między kobietami, które przeszły mammografię, a tymi, które polegały wyłącznie na badaniach fizycznych [7]. Wyniki CNBSS stały się argumentem przeciw mammografii, zwłaszcza w Szwajcarii, gdzie programy mammograficzne zostały ograniczone lub wycofane w niektórych kantonach. Cała organizacja tych badań w Szwajcarii jest nieco bardziej skomplikowana i aby zrozumieć ich argumentację proponuję zapoznać się z artykułem “Szkodliwy post szerzy fałszywe informacje na temat mammografii”.
Jednak badania CNBSS były szeroko krytykowane za metodologiczne błędy, w tym brak randomizacji i jakość sprzętu mammograficznego, który był przestarzały w momencie przeprowadzania badań [8]. W odpowiedzi na te kontrowersje, wiele innych badań z różnych krajów, w tym z Europy i USA, potwierdziło korzyści z badań mammograficznych w zmniejszeniu śmiertelności z powodu raka piersi.
Mammografia w obronie zdrowia: dlaczego warto jej zaufać?
Obrońcy mammografii podkreślają, że skuteczność tej metody zależy od kilku czynników: jakości sprzętu, doświadczenia radiologów oraz częstotliwości badań. W programach przesiewowych w Europie i Ameryce Północnej mammografia odgrywa kluczową rolę w redukcji śmiertelności z powodu raka piersi, co potwierdzają wyniki badań obserwacyjnych przeprowadzonych na dużych populacjach [9].
W przeglądzie Cochrane z 2020 roku wskazano, że korzyści z badań przesiewowych mammografii, szczególnie wśród kobiet w wieku od 50 do 69 lat, znacznie przewyższają potencjalne szkody, takie jak fałszywie pozytywne wyniki czy zbędne biopsje [10].
Mammografia pozostaje najskuteczniejszym narzędziem w walce z rakiem piersi, szczególnie wśród kobiet w wieku średnim i starszym. Chociaż pojawiają się kontrowersje związane z fałszywymi wynikami pozytywnymi i alternatywnymi metodami, takimi jak MRI, mammografia udowodniła swoją wartość w redukcji śmiertelności z powodu raka piersi. Mit o szkodliwości mammografii spowodowanej promieniowaniem jest nieuzasadniony, a badania potwierdzają, że korzyści płynące z wczesnego wykrycia raka znacznie przewyższają minimalne ryzyko związane z promieniowaniem.
Bibliografia:
- Bleyer A, Welch HG. Effect of three decades of screening mammography on breast-cancer incidence. N Engl J Med. 2012;367:1998-2005.
- Andersson I, Janzon L. Reduced breast cancer mortality in women under age 50: updated results from the Malmo Mammographic Screening Program. J Natl Cancer Inst Monogr. 1997;22:63-7.
- Heywang-Köbrunner SH, Hacker A, Sedlacek S. Advantages and Disadvantages of Mammography Screening. Breast Care (Basel). 2011;6(3):199-207.
- Oeffinger KC, Fontham ET, Etzioni R, et al. Breast Cancer Screening for Women at Average Risk: 2015 Guideline Update From the American Cancer Society. JAMA. 2015;314(15):1599-614.
- Warner E, Messersmith H, Causer P, et al. Systematic review: using magnetic resonance imaging to screen women at high risk for breast cancer. Ann Intern Med. 2008;148:671-9.
- Kuhl CK. The changing world of breast cancer: a radiologist’s perspective. Eur Radiol. 2020;30(7):3702-3709.
- Miller AB, Wall C, Baines CJ, et al. Twenty five year follow-up for breast cancer incidence and mortality of the Canadian National Breast Screening Study: randomised screening trial. BMJ. 2014;348
- Kopans DB. Arguments against mammography screening continue to be based on faulty science. Oncologist. 2014;19(2):107-12.
- Marmot MG, Altman DG, Cameron DA, Dewar JA, Thompson SG, Wilcox M. The benefits and harms of breast cancer screening: an independent review. Lancet. 2012;380(9855):1778-86.
- Gøtzsche PC, Jørgensen KJ. Screening for breast cancer with mammography. Cochrane Database Syst Rev. 2020;6(6)
